บ้าน
ต้อยติ่ง : ความงดงามที่มากับฤดูฝน
ต้อยติ่งเป็นวัชพืชดอกสวยที่คนส่วนใหญ่คุ้นตา โดยเฉพาะช่วงหน้าฝน
ต้อยติ่งจะออกดอกสีม่วงบานสะพรั่งริมข้างทาง หรือริมสระน้ำ
ใบสีเขียวเข้มของต้อยติ่งช่วยขับให้ดอกสีม่วงดูโดดเด่นยิ่งนัก
เราอาจชมความงามของต้อยติ่งในฐานะวัชพืช
แต่รู้ไหมว่าวัชพืชอย่างต้อยติ่งนี้ไม่ใช่วัชพืชที่เปล่าประโยชน์
เด็กๆ ในสมัยก่อนก็มักเอาใบไม้ ดอกไม้ มาทำเป็นของเล่นเพื่อความสนุกสนาน
ต้อยติ่งก็เช่นกัน ถูกนำมาเล่นเป็นที่สนุกสนานของเด็กๆ
โดยจะเก็บเอาเมล็ดแก่ ใช้น้ำหยดใส่พอมีความชื้นแล้วขว้างใส่กัน
เหมือนกับการเล่นปาระเบิด ซึ่งไม่เป็นอันตรายอย่างระเบิดขวดของเด็กในปัจจุบันนี้แน่นอน
หรือไม่ก็เอาไปแช่ในขันน้ำ สักพักก็จะเกิดการระเบิด เสียงดังเปรี๊ยะ...เปรี๊ยะ
เมล็ดต้อยติ่งนั้นเปรียบเสมือนระเบิดเวลา
พอได้เวลาที่อุณหภูมิและความชื้นเหมาะสมก็ระเบิดตัวเองแตกดังเปรี๊ยะ..เปรี๊ยะ
เมล็ดต้อยติ่งเล็กๆ ที่อยู่ข้างในจำนวนมากก็จะกระจายเป็นวงกว้างเพราะแรงระเบิด
ทำให้การงอกและเติบโตของต้นต้อยติ่งขยายเพิ่มมากขึ้น
เราจึงมักพบว่าที่ไหนมีต้อยติ่งมักจะพบการกระจายตัวเป็นบริเวณกว้าง
ระเบิดเวลาลูกเล็กๆ ของเมล็ดต้อยติ่งนับ
เป็นรูปแบบการกระจายพันธุ์ที่โดดเด่นและแตกต่าง
เด็กๆ ที่เล่นขว้างเมล็ดต้อยติ่ง จึงทำหน้าที่ปลูกต้นไม้ช่วยธรรมชาติโดยไม่รู้ตัว
แม้จะเป็นวัชพืชต้นเล็กๆ ก็ตาม
ต้อยติ่ง มีชื่อวิทยาศาสตร์ : Ruellia tuberosa
เป็นพืชล้มลุกขนาดเล็กในวงศ์ Acanthaceae เติบโตได้ดีทั้งกลางแจ้งและในร่ม
ต้อยติ่งเป็นวัชพืชที่มีประโยชน์สามารถนำมาใช้เป็นยาสมุนไพรรักษาโรคได้
หมอยากลางบ้านจะใช้ต้อยติ่งทั้งต้นเลือกเอาชนิดที่ไม่แก่
ดอกยังไม่โรย ถอนเอาทั้งรากอย่าให้รากขาด อย่าให้เมล็ดแตก
สัก 4-5 ต้น นำไปล้างให้สะอาด แล้วโขลก คั้นเอาแต่น้ำดื่ม
แก้ปวดเข่า ชาลงขา ร้าวลงแขน ใช้เวลาประมาณ 7 วันก็หาย
หรือใช้วิธีดองเหล้าโรง 40 ดีกรี รับประทานวันละ 1 ช้อนโต๊ะ
ประมาณ 3 วัน อาการจะหาย ยกเว้นคนที่มีภาวะความดันห้ามใช้เหล้า
หรือตากแห้งทำเป็นชาชง แต่ถ้าใช้แบบสดจะให้สรรพคุณดีกว่า
ก็อาจต้มดื่มแทนได้ ใช้เวลาประมาณ 1 เดือน อาการจะดีขึ้น
ส่วนเมล็ด มีสรรพคุณทำให้แผลหายเร็ว พอกฝีช่วยดูดหนองละลดการอักเสบ
พอกแผลที่เรื้อรัง มีฝ้ามีหนอง สมานแผล ช่วยเรียกเนื้อ
รากของต้อยติ่งมีฤทธิ์ช่วยขับปัสสาวะ แก้ปัสสวะพิการ ดับพิษ ทำให้อาเจียน
ยังมีต้อยติ่งอีกชนิด ลักษณะดอกจะคล้ายกัน
แต่มักพบดอกสีชมพูหรือสีขาว ชนิดนี้เราเรียกว่าต้อยติ่งฝรั่ง
แต่ใบเรียวยาวแคบ ออกสีน้ำตาลแดง มีดอกสีม่วง สีขาว สีชมพู
มีสรรคุณคล้ายกับต้อยติ่ง ชนิดนี้ปลูกง่าย
และนิยมนำมาปลูกเป็นไม้ประตามหน้าบ้าน
เป็นพืชในวงศ์ ACACTHACEAE ชื่อวิทยาศาสตร์ Ruellia squarrosa (Fenzi) Cufod.
โดยทั่วไปเรียกชื่อต้อยติ่งฝรั่ง บ้างก็เรียกอังกาบ
ปัจจุบันการใช้ยาสมุนไพรรักษาโรคฝีหนอง
มักไม่ค่อยนิยมนำเอาสมุนไพรมาใช้อาจเพราะไม่รู้ว่าจะใช้อย่างไร
จะเอาอะไรมาใช้ และมองในเรื่องของความยุ่งยากไม่ปลอดภัย
แต่ในความเป็นจริงการใช้ยาสมุนไพรแม้จะมีปัญหาในเรื่องดังกล่าวมา
แต่ในระยะยาวกลับพบว่าได้ผลดี แม้จะออกฤทธิ์ช้าแต่ใช้ไปเรื่อยๆ
จะทำให้ไม่มีรอยแผลเป็น และช่วยเรียกเนื้อหรือรูที่เป็นร่องลึกให้ตื้นขึ้นได้
ต้อยติ่งมีสรรพคุณทางยาสมุนไพรเป็นที่รู้จักกันทั่วไป
ทั้งต้อยติ่งดั้งเดิมและต้อยติ่งที่มาจากต่างประเทศ ต้อยติ่งดั้งเดิมของไทย
ใช้ใบสด ตำเป็นยาพอกแผลเรื้อรัง และพอกฝีสำหรับดูดหนองและเรียกเนื้อ
ต้อยติ่งจากต่างประเทศ ใช้เมล็ดพอกแผลที่เรื้อรัง
มีฝ้ามีหนอง ทำให้แผลหายเร็ว พอกฝีช่วยดูดหนอง
และ เรียกเนื้อ
ประโยชน์ด้านอื่นๆ ก็คือ เป็นของเล่นยอดนิยมอย่างหนึ่งโดยเด็กๆ
จะเก็บฝักต้อยติ่งที่แก่จัดแล้ว (สีน้ำตาล เข้มเกือบดำ)
สะสมเอาไว้ในที่แห้ง เมื่อมีโอกาสก็นำมาจุ่มน้ำ (หรือน้ำลาย)
แล้วเอาไปวางบนศีรษะ บนเสื้อผ้าของเพื่อนๆ โดยไม่ให้รู้ตัว
สักพักหนึ่งไม่ถึงนาที ฝักก็จะดีดตัวแตกออกดังแป๊ะ
พร้อมกับดีดเมล็ดออกไปโดยรอบ ทำให้เพื่อนตกใจหรือเจ็บๆ คันๆ
บางครั้งก็แอบใส่ในกระเป๋าเสื้อ กระเป๋ากางเกง หรือแม้แต่ในคอเสื้อ
ซึ่งแม้เพื่อนจะรู้ตัวแต่ก็มักจะเอาออกไม่ทัน ฝักต้อยติ่งแตกเสียก่อน
ต้อยติ่งที่ขึ้นอยู่เป็นกลุ่มเมื่อออกดอกพร้อมๆ กันก็งดงามไม่น้อย
เพราะมีดอกขนาดใหญ่ สีม่วงน้ำเงินสดใส
และชูดอกขึ้นด้านบนเห็นได้ชัดเจนตามข้างถนนในชนบทบางสาย
มีต้อยติ่งขึ้นอยู่เป็นระยะทางยาวนับกิโลเมตร เป็นความงดงามอย่างหนึ่ง
ในฤดูฝนที่นับวันจะหาดูได้ยากขึ้นทุกที เพราะผู้มีหน้าที่ดูแลถนนหนทางทุกวันนี้
ก็มีรสนิยมเดียวกับเกษตกร นั่นคือ ชอบฉีดพ่นสารกำจัดวัชพืชมากขึ้นทุกที
ขอขอบคุณสำหรับภาพจาก : ไม้ต้นประดับ, คู่มือคนรักต้นไม้
บ้านอยู่ในดงยังมีโอกาสเห็นต้อยติ่งอยู่มาก แต่น่าเสียดาย
วันนี้ต้อยติ่งกะลังถูกกำจัดซะแล้ว
ลุงหมอเจ้าขา ...หนูแดงสงกะสัยระหว่างต้นทิ้งถ่อนกะต้นพฤกษ์
